TikTok onder vuur om pro-Palestina-content, bedrijf ontkent partijdigheid
Het is TikTok gelukt wat tegenwoordig bijna niemand voor elkaar krijgt: linkse en rechtse Amerikaanse politici verenigen. Onlangs nam het Amerikaanse Congres met overweldigende steun van Republikeinen én Democraten een wet aan met twee opties: óf het socialemediabedrijf wordt binnen een jaar verkocht aan een niet-Chinese eigenaar, óf de app wordt verboden in de VS.
TikTok ligt in de VS zwaar onder vuur. Het bedrijf zou de deur openhouden naar Chinese spionage en bewust de publieke opinie beïnvloeden. Volgens sommige, vooral conservatieve Amerikaanse politici zou de app gebruikers onevenredig veel pro-Palestijnse video's laten zien. De politici geloven dat dat in het geopolitieke belang is van China, waar het moederbedrijf van TikTok gevestigd is.
TikTok ontkent kant te kiezen in het conflict tussen Hamas en Israël. Er zijn signalen dat pro-Palestina-video's populairder zijn op de app, maar hard bewijs voor partijdigheid ontbreekt.
Nieuwsuur dook in de ondoorzichtige wereld van contentmoderatie op TikTok en Instagram. Wat laten de bedrijven staan en wat halen ze weg over de oorlog tussen Hamas en Israël? Dat zie je in deze video:
De politici verwijzen bijvoorbeeld naar cijfers waaruit blijkt dat pro-Israëlische hashtags beduidend minder populair zijn op het platform dan pro-Palestijnse hashtags, én veel minder populair zijn dan te verwachten is op basis van trends op andere platforms, zoals Instagram. Hun verdenking: daar moet TikTok zelf een rol in spelen.
"Misschien worden er wel meer video's met pro-Palestijnse hashtags gepost, maar dat betekent niet dat die video's ook meer bekeken worden", reageert Thierry Marchand, woordvoerder van TikTok Nederland, in gesprek met Nieuwsuur.
Marchand ontkent dat Tiktok video's aanbeveelt omdat die een bepaalde politieke kleur hebben. Wat mensen op TikTok zien, wordt niet beïnvloed door het bedrijf, maar door wat gebruikers op de app doen, zegt Marchand. Gebruikers krijgen aanbevelingen voor nieuwe video's onder meer op basis van hoelang ze een video bekijken en of ze die delen. "En of dat toevallig linksom of rechtsom is, daar hebben wij geen mening over."
Dat gebruikers meer pro-Palestijnse video's tegenkomen, kan dan ook allerlei verklaringen hebben, zegt Marchand. "Misschien posten mensen daar meer over."
Wat volgens hem ook een rol speelt, is de demografie van TikTok: het platform heeft veel gebruikers in landen waar veel steun is voor de Palestijnen. "We zijn een internationaal platform, met meer dan een miljard gebruikers wereldwijd. Dat zie je terug in de verscheidenheid aan meningen."
Meningen
Hoe dan ook staat vast dát het platform invloed heeft, zegt Natali Helberger, universiteitshoogleraar Recht en Digitale Technologie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). "Puur doordat het je bepaalde kanten van een verhaal laat zien of juist niet laat zien, heeft zo'n platform een enorme invloed op politieke meningsvorming."
Dat blijkt ook uit onderzoek van opiniepeiler Ipsos I&O in opdracht van Nieuwsuur. Want vooral jongeren zijn sociale media een belangrijke nieuwsbron over de oorlog tussen Israël en Hamas. Twee derde van de jongeren (18-34) volgt de oorlog via traditionele nieuwaccounts op sociale media, bijvoorbeeld van de NOS. Bijna de helft volgt de oorlog via andere socialemedia-accounts, zoals influencers.
Nederlanders die de oorlog vooral via sociale media volgen, steunen beduidend vaker de Palestijnen (rond de 40 procent) dan degenen die de oorlog vooral via traditionele media, zoals televisie en kranten, volgen (18 procent).
Maar, benadrukt Ipsos I&O-onderzoeker Sander Nieuwkerk, wat het verband is tussen die bevindingen, is onduidelijk. "Misschien zijn jongeren al pro-Palestijns en besluiten ze daarom vaker sociale media te gebruiken voor informatie, of misschien vergroot het doorbrengen van tijd op TikTok en Instagram de steun voor de Palestijnen."
Of TikTok bepaalde video's om politieke redenen voorrang geeft, blijft onduidelijk. De vergelijkingen tussen hashtags en platforms zijn geen hard bewijs. En hoe TikTok precies besluit welke video's het aanraadt, is niet te achterhalen. Helberger: "Dat kan commercieel gemotiveerd zijn, maar het is niet uit te sluiten dat daar ook politieke motieven achter zitten. Er is een groot gebrek aan transparantie en inzicht over hoe de algoritmen van socialmediaplatforms werken."
Niet transparant
Die transparantie wordt zelfs alleen maar minder. In reactie op de beschuldigingen beperkte TikTok onlangs de openbare tool waarmee gebruikers statistieken van trends en hashtags op de app kunnen analyseren. De tool zou het trekken van "onjuiste conclusies" in de hand werken, stelt het bedrijf. Opvallend genoeg gebruikte het platform eerder zelf dezelfde statistieken om zich te verdedigen tegen het verwijt dat het pro-Palestijnse video's voorrang zou geven.
Andere onderzoeksmogelijkheden biedt de app in beperkte mate. Daardoor zijn harde conclusies wat gebruikers krijgen voorgeschoteld op de app lastig te trekken, zeggen deskundigen.
Wat overblijft, zijn grote en kleinere steekproeven. Zo observeerde onderzoeksinstuut Cybersecurity for Democracy dat in de eerste maanden van de oorlog veel meer posts met pro-Palestijnse dan pro-Israëlische hashtags werden geplaatst en bekeken, en zag onverklaarbare pieken en dalen in beide categorieën.
Ook dat instituut benadrukt dat er geen harde conclusies te trekken zijn: het is duidelijk dát TikTok invloed heeft op wat gebruikers wordt aangeraden over de oorlog, maar het is onduidelijk hoe.
En dus blijven de vermoedens van wantrouwende politici en gebruikers voorlopig bestaan, met een mogelijk TikTok-verbod tot gevolg. "Ik denk dat dat het goed voor het vertrouwen in de socialemediaplatforms zou zijn als ze meer openheid geven en mogelijkheden bieden om te onderzoeken wat er gebeurt", zegt Helberger. "Dat is ook voor onze democratie heel belangrijk."
