Pepe the Frog en clownworld: gemeenten krijgen hulp bij online extreemrechts

Het aantal radicale en rechts-extremistische berichten, video's en memes neemt online snel toe. De negatieve invloed daarvan op de samenleving is goed merkbaar, zeggen adviseurs van de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) van het ministerie van Sociale Zaken.

Gemeenten en professionals zoals jongerenwerkers en onderwijzers krijgen daarom in een nieuw factsheet van ESS uitleg hoe ze extreemrechts gedachtengoed kunnen herkennen.

De ESS werd in 2015 opgericht, toen steeds meer geradicaliseerde personen naar Syrië en Irak reisden om daar aan de kant van IS te vechten. Gemeenten kunnen de deskundigen raadplegen als zij worstelen met radicalisering en polarisering in hun gemeenschap.

Echokamers

De experts hebben hun werkterrein uitgebreid naar andere bewegingen die de samenleving onder druk zetten. In het handboek leggen ze uit hoe extreemrechts gedachtengoed kan worden herkend.

De afgelopen twintig jaar is volgens de ESS bij radicaal- en extreemrechts een verschuiving te zien geweest van offline naar online. Sociale media en online fora noemen ze 'echokamers' waar rechtsextremisten gelijkgestemden kunnen ontmoeten.

De ESS laat zien wat de groepen online verspreiden en hoe dat gebeurt. Dat varieert van onschuldig lijkende clown-icoontjes in Twitter-accounts tot racistische en antisemitische memes (internetgrappen voor ingewijden) die scholieren vervolgens in al hun naïviteit onderling delen. Maar ook leggen ze uit hoe geraffineerd scheldpartijen en bedreigingen zich als een olievlek online verspreiden.

Een greep uit het handboek:

Een aantal herkenbare acties en uitingen worden op een rij gezet, zoals 'trollen' en 'doxing'. Trollen is het belagen van mensen op sociale media. Het doel is provoceren, een reactie uitlokken of haat zaaien. Doxing is het vergaren en publiceren van privégegevens van een doelwit. Zo willen ze deze persoon ontmaskeren, beschadigen of intimideren.

Vaak is zo'n aanval geregisseerd. Via Telegram of een ander medium spreken mensen met elkaar af wie het doelwit is. Dat kunnen prominenten zijn zoals politici of journalisten, of andere ideologische tegenstanders, vaak met een migratie-achtergrond.

Online aanvallers hebben vaak meerdere sociale media-accounts. In sommige gevallen gaat het om honderden accounts die aan één individu toebehoren. Zo'n actie is misleidend omdat het lijkt alsof iemand honderden of duizenden woedende reacties krijgt, terwijl het in werkelijkheid slechts het werk van een enkeling is.

Vooral activisten van de Anti-Fascistische Actie, Black Lives Matter, Kick Out Zwarte Piet en sympathisanten en leden van de politieke partij BIJ1 zijn hierbij doelwit, constateert de ESS.

Ook via anonieme accounts verspreiden de radicaal- en extreemrechtse activisten desinformatie, bijvoorbeeld over vermeende aanvallen door migranten. Daarbij wordt beeldmateriaal gebruikt van een andere gebeurtenis, soms zelfs in een ander land.

Hinten op oorlogen

Mensen met extreemrechts gedachtengoed doen dat, aldus de ESS, met als doel heel bewust "narratieven te pushen die bijdragen aan de gedachte dat vredig samenleven in een multiculturele samenleving een onhoudbaar ideaal is".

Met suggestieve verhalen wordt de sociale cohesie ondermijnd, is de zorg van de ESS. Hetzelfde geldt voor berichten waarin wordt gehint op het uitbreken van een rassenoorlog, burgeroorlog of Derde Wereldoorlog. In andere gevallen gaat het om het verspreiden van complottheorieën met als doel mensen op te zetten tegen de overheid. Radicaal- en extreemrechts is dan het lonkende alternatief.