Waarom schepen met Russische olie naar Rotterdam blijven varen

Geweigerd door havenarbeiders dobbert dieselschip Sunny Liger sinds dit weekend voor de Nederlandse kust. Tegelijkertijd varen minstens acht andere tankers met Russische olie en olieproducten richting Rotterdam. Vijf ervan hebben zich al gemeld bij het Havenbedrijf Rotterdam. De verwachting is dat ze komende dagen probleemloos binnenvaren.

De Oekraïense ambassade roept op om ook deze schepen te weigeren. Maar de oproep lijkt geen gehoor te krijgen. "Zolang ze niet onder de sancties vallen, zijn de schepen welkom in Rotterdam", zegt een woordvoerder van het Havenbedrijf Rotterdam. In Brussel steggelen de EU-lidstaten al weken over het weren van Russische olie, maar voorlopig staan olieproducten nog niet op de lijst met geboycotte producten. Ook vandaag kwamen de landen er niet uit.

'Boycot juridisch onmogelijk'

Anders dan bij de Sunny Liger lijkt de Oekraïense ambassade ook niet te hoeven rekenen op hulp uit de vakbondshoek. De havenarbeiders wilden dat schip niet lossen uit solidariteit met hun Zweedse collega's, die het schip eerder weigerden.

"Waar overheden dreigen te falen, en dat doen ze op dit moment, kunnen werknemers het verschil maken", zei Niek Stam van FNV Havens. "En zij hebben dat gedaan, daar ben ik trots op."

Maar alle Russische schepen of schepen met Russische lading boycotten is juridisch niet mogelijk, zegt FNV Havens. De vakbond durft het niet aan, uit angst rechtszaken van scheepseigenaren te verliezen. Wel roept de vakbond individuele havenarbeiders op zich als 'gewetensbezwaarder' te melden. Zij worden dan tijdelijk overgeplaatst naar ander werk.

In Zweden kijken ze anders naar de juridische werkelijkheid. "Zoals de Nederlanders de Sunny Liger konden weigeren door met ons solidair te zijn, weigeren wij alle Russische schepen en lading door solidair te zijn met Oekraïne en de werknemers daar", zegt Martin Berg, voorzitter van de Zweedse havenarbeidersbond.

Doordat de Nederlandse vakbond dat anders ziet, kunnen de tankers Ryman, Nissos Paros, Eco Fleet, Sabetta, Seascout, Clear Stars, Clearocean Miracle en Antarctic de komende dagen voorlopig nog ongemoeid de Rotterdamse haven binnenvaren.

Alleen als de lidstaten in Brussel tot een consensus komen, zal de stroom olietankers opdrogen. Om olie op de sanctielijst te krijgen, moeten alle lidstaten namelijk unaniem instemmen met zo'n besluit, een horde die tot nu toe onneembaar blijkt.

"Andere landen zijn er nog niet klaar voor en ik geloof dat we dat moeten respecteren", zei de Duitse minister Habeck. Een kwart van alle ruwe olie in de EU kwam voor de oorlog uit Rusland. Bij landen als Hongarije en Slowakije ligt het Russische aandeel nog veel hoger. Dat lijken dan ook de landen die 'er nog niet klaar voor zijn'.

Het aandeel Russische olie loopt sterk uiteen in Europa:

Ook voor Nederland is Russische olie belangrijk. Bijna een kwart van alle geïmporteerde olieproducten kwam eind 2021 uit Rusland. Bij ruwe olie gaat het zelfs om zo'n 30 procent.

Olietankers lossen die ruwe olie in de Europoort en op de Maasvlakte. De ene helft gaat naar de raffinaderijen in de haven, de andere helft wordt doorgevoerd naar andere havens en raffinaderijen in Europa.

De invoer van ruwe olie uit Rusland werd in de eerste maand van de oorlog nauwelijks beïnvloed, blijkt uit de cijfers over het eerste kwartaal van het Havenbedrijf Rotterdam. De overslag van stookolie liep al wel flink terug. De verwachting van de haven is dat ook de import van andere olieproducten wat is gedaald sinds maart.

Een boycot zou die import nog veel verder doen teruglopen. En dat heeft economische gevolgen. "Met name in Centraal- en Oost-Europa", zegt Erik Klooster van de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie. "Maar we zullen het ook wel degelijk in Nederland merken."