Na weken van ongekend felle gevechten is Aken gevallen. Het is de eerste Duitse stad die door de geallieerden wordt ingenomen. Omdat Hitler de verdedigers had verboden zich over te geven, is de verwoesting er groot.

"Dit is een pijnlijk moment", zei de Duitse kolonel Wilck toen hij de overgave aan zijn garnizoen bekendmaakte. "Tegen mijn bevelen in was ik gedwongen te capituleren, omdat we geen munitie, voedsel en water meer hadden. Ik herinner jullie dat we Duitse militairen zijn en ons zo zullen gedragen."

Zijn verzoek om af te sluiten met een 'Heil Hitler' werd door de Amerikaanse commandant prompt afgewezen. "Maar we kunnen het in gedachten nog doen", verzekerde hij zijn mannen.

Ultimatum

De strijd om Aken begon op 2 oktober. Toen de Amerikanen acht dagen later erin slaagden de stad volledig te omsingelen, stelden ze een ultimatum: overgave of de totale vernietiging van de stad.

De Duitsers lieten het op het laatste aankomen:

De afgelopen weken werd de stad zwaar gebombardeerd. Daarnaast waren er constante gevechten van huis tot huis met mitrailleurs, granaten en vlammenwerpers. De Amerikanen bliezen vaak gaten in muren tussen huizen om beschut op te trekken. In de pers werd de vergelijking met Stalingrad getrokken.

Op een gegeven moment zetten de Amerikanen de "Aken Expres" in tegen de Duitse stellingen: een met buitgemaakte munitie volgestouwde tram die met een bulldozer van een heuvel af geduwd werd.

Veel van de 165.000 inwoners zijn de stad ontvlucht of hebben dagenlang in hun kelders doorgebracht. Een stoet "huilende vrouwen, ongeschoren oude mannen en bange kinderen" trok de laatste dagen naar Amerikaanse linies, zag een Reuters-journalist.

Een andere geallieerde oorlogscorrespondent verbaasde zich over verstilling tijdens gevechtspauzes. "Gruwelijk, die serene, passieve aanblik van de stad, zonder beweging of teken van leven. Een verlaten, dode stad. Niemand bekommerd zich om een uitslaande brand in een huis."

In het ziekenhuis opereerde men bij kaarslicht in de schuilkelders. Doden werden 's nachts in een massagraf begraven. Een verslaggever zei dat iedereen 'raam-bewust' werd, vanwege het gevaar van Duitse scherpschutters.

De gevechten concentreerden zich uiteindelijk rond Hotel Quellenhof, totdat Wilck vanmorgen twee Duitse officieren en twee Amerikaanse krijgsgevangenen met een witte vlag eropuit stuurde om te onderhandelen.

De bevelhebber had enkele minuten bedenktijd nodig toen de Amerikanen aandrongen op een onvoorwaardelijke overgave: hij was bang dat die formulering zijn familie in Duitsland zou kunnen schaden.

Symbolisch

De val van de stad is strategisch en symbolisch belangrijk. Aken is een belangrijke schakel in de Siegfriedlinie die Duitsland tegen invallen beschermt. Die barrière is nu deels geslecht.

Daarnaast wilden de nazi's graag geassocieerd worden met de stad van Karel de Grote, kroningsplek van vele keizers van het Heilige Roomse Rijk.

Nu de grote gevechten voorbij zijn, durft de bevolking weer tevoorschijn te komen. "Er was geen arrogantie meer", schrijft een meegereisde verslaggever. "In plaats daarvan schuchtere glimlachjes, in meewarige pogingen vriendelijk te zijn, hopend op een glimlach terug. Maar de Amerikanen zijn gewaarschuwd niet te vriendelijk te zijn."