In de Oostzee zijn 9000 Duitse vluchtelingen omgekomen toen het schip waarop ze zaten zonk. De ondergang van de Wilhelm Gustloff is daarmee de grootste scheepsramp ooit.

De Wilhelm Gustloff was rond 13.00 uur uitgevaren vanuit Gotenhafen, op weg naar het 650 kilometer westelijk gelegen Kiel. Het voormalige cruiseschip was afgeladen met Duitse vluchtelingen.

Het schip zonk net voorbij Danzig, toen het rond 21.30 uur op open zee door een Russische onderzeeër werd aangevallen. Drie torpedo's boorden zich in de romp van het schip. Binnen 70 minuten was het in het ijskoude water verdwenen.

Veel van de 9000 slachtoffers zijn door bevriezing om het leven gekomen: op het moment van de ramp was het 20 graden onder nul. Het is nog onduidelijk hoeveel mensen het overleefd hebben. Naar schatting zijn meer dan duizend opvarenden gered. Ze zijn opgepikt door Duitse patrouille- en torpedoboten.

Het schip zat afgeladen vol met Duitsers die vluchtten voor het Rode Leger. De Russen rukken op en de Duitse bevolking van Oost-Pruisen slaat massaal op de vlucht. Ze zijn de wanhoop nabij, ook omdat de nazi's niets doen om hun eigen bevolking te evacueren.

Hitler roept ze op moedig stand te houden, terwijl de Russen in een sneltreinvaart gebied veroveren. Evacuaties worden steeds uitgesteld door de nazi's.

Het Rode Leger zint ondertussen op wraak voor alle Russische doden die de Duitsers op hun geweten hebben. De mensen vluchten in paniek over het ijs van het Frische Haff richting Danzig. Honderdduizenden komen daarbij om. Degenen die de tocht overleefden kwamen voor een deel op de Gustloff terecht. Ze dachten eindelijk veilig te zijn.

Het vertrek van het schip verliep chaotisch. Er gingen meer dan 10.000 mensen aan boord, vijf maal het aantal toegestane passagiers. De helft daarvan waren kinderen.

Ook nog na de afvaart smeekten mensen op bootjes rond het schip hen mee te nemen. De kapitein streek zijn hand over het hart en via traptouwen werden ze aan boord gehesen.

De Wilhelm Gustloff heeft een roemruchte geschiedenis. Tot het moment dat het ingezet werd als evacuatieschip deed het in Gotenhafen dienst als onderkomen voor nieuwe U-bootbemanningen die hier hun opleiding kregen. Daarvoor was het korte tijd een hospitaalschip en ook was het nog een drijvend stembureau: in 1938 lag het in de monding van de Theems, zodat Duitse en Oostenrijkse staatsburgers die in Engeland woonden er hun stem uit konden brengen over de annexatie van Oostenrijk.

Kraft durch Freude

Het was Hitler zelf die opdracht gaf voor de bouw van het schip, dat vernoemd is naar een vermoorde Zwisterse gauleiter. De Führer wilde een vlaggenschip voor zijn beweging Kraft durch Freude, KdF, een organisatie die goede arbeidsprestaties beloonde met uitstapjes en vakanties.

Tijdens de warme zomermaanden werden reizen ondernomen naar de Noorse fjorden. Tijdens de koude wintermaanden voer de Gustloff naar warmere oorden zoals Lissabon, Madeira en de havens van de Middellandse Zee, zoals Tripoli, Napels en Genua.

Een van die KdF-reisjes werd onderbroken toen het schip in 1939 Duitse soldaten repatrieerde die aan de zijde van Franco hadden gevochten in de Spaanse Burgeroorlog.

Op 21 januari 1945 besloot de bevelhebber van de Kriegsmarine Dönitz dat het schip ingezet zou worden om zo veel mogelijk Duitse militairen en burgers te evacueren. Met fatale afloop, bleek vandaag.