"De twee mannen naast me pakten mijn handen beet. We stonden vooraan, toen kwamen de soldaten onze kant op, met hun geweren op ons gericht."

Toch kon de 13-jarige Jan van der Glas op het nippertje nog ontsnappen aan een Duitse represaille in Amersfoort. Daarbij zijn twintig willekeurige Nederlanders doodgeschoten. Hij was van straat geplukt voor de strafmaatregel, maar op het laatste moment werd hij door de Duitse commandant uit de rij gehaald.

Zur Schule oder nach Hause.

"Ik dacht: dan zie ik m'n moeder nooit meer!", legt Van der Glas uit. "Ik heb een enorme gil gegeven, ik was volledig van de kaart."

Zijn kinderstem viel de commandant op. "Hij keek op en ik zag zijn gezicht. Het was een vriendelijk gezicht, niet dat van een monster. Hij wenkte me en aaide me over m'n krullen, dat vond ik heel typisch. Toen zei hij: 'Zur Schule oder nach Hause'."

Momenten daarna werden de achtergebleven gevangenen doodgeschoten. Onder hen waren gevangenen uit Kamp Amersfoort en de Utrechtse Wolvenplein-gevangenis: verzetswerkers maar ook een gedeserteerde Nederlandse SS'er en een collaborateur die tijdens een inbraak was betrapt. Ook twee willekeurige passanten werden vermoord.

Opgeblazen seinhuis

De fusillade was een vergelding voor een aanslag van het verzet op de belangrijke spoorverbinding die door Amersfoort loopt. Twee dagen terug hadden leden van de plaatselijke knokploeg het hoofdseinhuis van het station opgeblazen. Op de vlucht schoten ze drie Duitsers dood.

Zoals de afgelopen maanden wel vaker gebeurde, nam de bezetter wraak met lukrake moorden. Executieplaats was de tuin van het huis in de Barchman Wuytierslaan waar de verzetsleden zich verzameld hadden.

Afschrikking

Een buurman kon zien hoe de mannen werden aangevoerd. "De ramen waren wel geblindeerd, maar door een kiertje kon ik alles volgen."

"Een officier hield een toespraak over "Saboteure und Mörder". Daarna schoten oudere Duitse militairen de twintig mannen dood. Degenen die niet meteen dood waren, schoten ze een kogel door het hoofd."

De lichamen, kriskras neergevallen in de tuin, moeten 24 uur blijven liggen ter afschrikking. Op een bord dat de Duitsers plaatsten worden de slachtoffers "terroristen en saboteurs" genoemd.