Nu het einde van de oorlog in zicht is, laait de discussie op over hoe ons buitenlands beleid eruit moet gaan zien als het weer vredestijd is. De verzetskranten zijn het over één punt wel eens: Nederland moeten de neutraliteitspolitiek van voor 1940 laten varen, klinkt het unaniem.

In plaats daarvan moeten we nauw gaan samenwerken met andere landen, om een Derde Wereldoorlog te voorkomen. Maar over hoe die samenwerking precies vormgegeven moet worden, bestaat geen overeenstemming.

Blokken

Het Parool is voorstander van blokvorming. De krant spreekt over de vorming van een West-Europees blok, waar vredelievende landen uit dit gebied zich bij kunnen aansluiten. Denk aan Nederland, Engeland, Frankrijk en België.

De landen in het blok moeten op militair, economisch en politiek gebied nauw samenwerken. Hierdoor wordt een deel van de eigen soevereiniteit ingeleverd. En dat stuit op bezwaar. "Sommigen menen blijkbaar, dat er afstand wordt gedaan van alle zeggenschap over eigen zaken. Dat is een misvatting."

De landen worden weliswaar minder soeverein dan voorheen, maar hun veiligheid wordt door de samenwerking ongekend vergroot, stelt Het Parool. "Ook de economische samenwerking met de blokgenoten leidt tot een zekere beperking van eigen nationale bewegingsvrijheid, welk offer men graag brengt in ruil voor de grote voordelen die ertegenover staan."

De linkse krant De Waarheid ziet op de lange termijn geen voordelen. Sterker nog: de verzetskrant denkt dat blokvorming op den duur weer tot escalatie zal leiden.

"Blokken vormt men met het doel zich een bepaalde machtspositie te verzekeren en machtsposities hebben nu eenmaal de onvermijdelijke neiging naar uitbreiding te streven. Hierbij stoot men - het kan niet anders - op de machtsposities van andere blokken." En dan is de kiem van nieuwe oorlogen gelegd.

Dit kan voorkomen worden, stelt de krant, "door de wereld niet in een aantal blokken te verdelen, maar de vrede te baseren op een hechte en alomvattende internationale samenwerking."

De Verenigde Volken

Wereldwijde samenwerking vraagt om een nieuwe wereldwijde organisatie. Op een conferentie in Dumbarton Oaks (VS), bijgewoond door vertegenwoordigers van verschillende landen, is hier eind vorig jaar een plan voor ontworpen.

De 'Verenigde Volken' zou de internationale organisatie moeten gaan heten. Alle vredelievende staten, die verklaren op vreedzame wijze onderlinge geschillen op te lossen, mogen lid worden.

Het recht is veiliger in de handen van de gehele volkerengemeenschap.

Trouw heeft ernstige bezwaren geuit tegen de Verenigde Volken, zoals die is voorgesteld in Dumbarton Oaks. Zo is de krant het niet eens met de opzet van een 'Veiligheidsraad'. "Deze is het, die uiteindelijk moet beslissen of in een bepaald geval tot een diplomatieke, economische of militaire actie zal worden overgegaan. Dit betekent dat praktisch de grote mogendheden de macht in handen zullen hebben."

Want in die Veiligheidsraad hebben alleen de grote mogendheden een permanente plek, namelijk de VS, Engeland, Frankrijk, Rusland en China. "Tegen deze concentratie van macht in handen van enkele mogendheden moet ernstig bezwaar rijzen. Het recht is veiliger in handen is van de gehele volkerengemeenschap, dan in die van enkelen."

In het voorstel van Dumbarton Oaks is ruimte overgelaten voor regionale verdragen. Hier ziet Trouw kansen: "Het is mogelijk dat langs deze weg de kleine staten hun positie kunnen versterken en zo groepsgewijs een tegenwicht tegen de al te grote invloed van de grote mogendheden kunnen vormen."

Hoe de internationale samenwerking er precies uit gaat zien, is nog onduidelijk. Maar dat deze samenwerking er komt, lijkt in steen geschreven.

"Nederland zal zich niet langer afzijdig kunnen houden van de grote internationale vraagstukken", aldus verzetskrant De Vrijheid. "En met deze realiteit voor ogen moeten we ons voorbereiden op een zwaardere taak in het grotere geheel."