Twee jaar en acht maanden zat een Joods echtpaar ondergedoken bij de familie Mooij in Zutphen. Maar vandaag kunnen ze voor het eerst weer zonder schroom naar buiten. Zutphen is bevrijd!

"Alle mensen in de buurt waren op straat", vertelt het echtpaar. "Door alle emotie had niemand er erg in, dat er bij het huis van de familie Mooij ook Joden stonden. Maar al gauw kwamen de buren ons gelukwensen met de bevrijding. Toen ze hoorden dat we al die tijd naast hen gewoond hadden, keken ze natuurlijk gek op."

Aan de bevrijding van Zutphen is een dagenlange zware strijd voorafgegaan. De Duitsers waren niet van plan de stad simpelweg op te geven. De Canadese bevrijders moesten het opnemen tegen zo'n 1500 Duitse troepen, bestaande uit parachutisten en leden van de Hitlerjugend.

"We vochten een harde strijd uit tegen de fanatieke nazi's, die terugvochten met de wanhoop van in het nauw gedreven ratten", vertelt dominee R. Myles Hickley, de legerpredikant van de Canadese troepen.

"De tegenstand was verschrikkelijk. Alle bruggen waren opgeblazen, de grond was te zacht voor tanks en de enige dekking die de manschappen konden vinden waren de dijken waar het wemelde van de scherpschutters en Duitse machinegeweernesten. Ik moet meer dan twintig man in Zutphen begraven. De meesten zijn neergeschoten door Duitse sluipschutters."

Het viel Hickley wel op dat de Duitsers niet schoten op de gewondenverzorgers. "Ze waren verstandig genoeg om te weten dat het einde nabij was en dat Canadese soldaten niet gemakkelijk vergeten."

Net als veel Zutphenaren bracht het Joodse echtpaar angstige dagen en nachten door in de kelder, waar elf mensen op matrassen lagen. Slapen deden ze nauwelijks door de zware beschietingen.

Niet ver van het huis waar ze ondergedoken zaten, werd de Warnsveldsewegbrug opgeblazen door de Duitsers. "Door de luchtdruk trilden onze trommelvliezen. We kregen het gevoel alsof we op een schip waren, zo bewoog de kelder."

Pas bij de tweede, nog zwaardere klap, werd de brug compleet vernield. "Van alle huizen, evenals van het onze, vlogen massa's dakpannen naar beneden, gebroken glas rinkelde overal. De voordeur was losgerukt en planken, die voor de ruiten gespijkerd zaten, werden geheel weggerukt."

Duitse granaat

Vanochtend vroeg kwam er een einde aan het zware geschut. "We hoorden alleen nog mitrailleurvuur, vaak zo dichtbij dat we de kogels op de straatstenen en de muren hoorden ketsen." Maar om 06.15 uur, toen een van de bewoners naar buiten keek, liepen de 'tommy's' door de straat en vloog iedereen naar buiten.

Dat het gevaar nog niet geheel verdwenen was, bleek een uur later, toen de hele buurt al de bevrijding vierde. "Op ongeveer twintig meter afstand deed een geweldige knal ons naar binnen stuiven." Een Duitse granaat had een dikke eik zo goed als versplinterd.

"We bleven dus maar binnen, maar niet voor lang, omdat de straten vol waren met juichende en met oranje getooide mensen. De vlaggen kwamen tevoorschijn. Aan een stuk door kwamen kennissen ons met verwonderde en verheugde gezichten gelukwensen. Direct kwamen ook de berichten binnen van het ophalen van NSB'ers en het kaalknippen van zogenaamde Duitse soldatenmeiden."

De laatste achtergebleven Duitsers zijn inmiddels krijgsgevangen gemaakt. "We gingen hier en daar eens kijken en kregen al gauw bevestigd dat Zutphen zwaar heeft geleden. Praktisch geen huis is onbeschadigd. Vele zijn onbewoonbaar of geheel ingestort."