Nederlandse artsen zijn enthousiast over een nieuw wondermedicijn van de geallieerden, penicilline. Zo is in Roosendaal een 9-jarig meisje van de dood gered.

Het kind was met acute hersenvliesontsteking in het ziekenhuis opgenomen. Geen enkele behandeling hielp, tot de moeder in contact kwam met Engelse legerartsen. Zij wilden helpen omdat de vader van het meisje vorig jaar was omgekomen bij een geallieerd bombardement.

Hoewel het meisje al halfzijdig verlamd was, herstelde ze volledig door de injecties. Morgen mag ze het ziekenhuis verlaten.

Toevallige ontdekking

Het middel is al in 1928 ontdekt door de Schotse arts Alexander Fleming. Hem viel op dat een bepaalde bacterie niet kon groeien in een slecht schoongemaakt kweekschaaltje: de achtergebleven schimmel doodde de stafylokokken. Fleming onderkende het belang van zijn toevallige vondst: voor het eerst hadden artsen een middel tegen uiteenlopende infecties in handen.

Toen de VS in 1941 aan de Tweede Wereldoorlog ging deelnemen, kwam de ontwikkeling in een stroomversnelling. In de Eerste Wereldoorlog waren er meer Amerikaanse soldaten aan overleden aan wondinfecties en geslachtsziekten dan op het slagveld. Massaproductie van penicilline moest dat voorkomen.

De afgelopen maanden maakten zo steeds meer Nederlandse artsen via het Amerikaanse leger kennis met het medicijn. Zoals toen op 6 maart 1944 een Amerikaanse bommenwerper vlak bij Purmerend neerstortte. Boordschutter Krueger overleefde de crash en het verzet bracht hem naar het Liduina-ziekenhuis in Purmerend. De lokale huisarts Richard Quant was betrokken bij de verzorging van Krueger, vertelt zijn zoon Lambert.

Krueger had een longontsteking opgelopen, een ziekte waar veel mensen nog aan overlijden. De Amerikaanse overleefde echter door injecties van speciaal voor hem gedropte penicilline. "Goudinjecties" werden het genoemd, omdat ze Krueger er ongekend snel bovenop hielpen.

Toen de bevrijders in september 1944 het zuiden van Nederland binnentrokken hadden ze ook grote hoeveelheden penicilline bij zich. Voornamelijk bedoeld voor de militairen, omdat de vraag door de oorlog groter was dan het aanbod.

Huisarts Voôte uit Naarden zag het resultaat toen hij na Market Garden in het ziekenhuis van Apeldoorn ging helpen. "We keken onze ogen uit wanneer we bij verbandwisseling van een penicilline-patiënt een prachtig schone wond zagen, terwijl alle 'Duitse wonden' zonder uitzondering aan het etteren waren."

Behalve soldaten werden in de veldhospitalen ook Nederlandse burgers behandeld die verwondingen hadden opgelopen door kogels en granaatsplinters. "Ik herinner me een twaalfjarig jongetje, die een voet was afgeschoten en die wellicht drie of vier dagen tevoren in het veld was geopereerd en met penicilline behandeld. Bij het afnemen van het verband vonden we een prachtig genezen stomp."

Geheim

In Tiel was ook al in september 1944 penicilline beschikbaar, meldt A.H. Klokke. Hij zat destijds ondergedoken en assisteerde de Tielse chirurg Hoogenboom in de kelders van een school. Daar waren patiënten van twee ziekenhuizen opgevangen vanwege Britse beschietingen vanaf de zuidzijde van de Waal.

Het viel Hokke op dat schotwonden ineens anders behandeld werden dan in de leerboeken stond. In plaats van ze open te laten voor de afvoer van etter werden ze gesloten. Wel werd een drain ingebracht.

"Hierdoor moesten we op gezette tijden een vloeistof spuiten uit een flesje met een geel poeder", herinnert Hokke. "Later bleek dat wij onderduikers niet in het geheim waren genomen dat het hier om penicilline ging, dat de Engelsen ons, samen met de bommen, over de rivier deden toekomen."

Vrijwil onmiddellijk herstel

De 4-jarige Paul van der Cingel werd nog tijdens de bezetting met penicilline behandeld. "Ik kreeg ik een hevige longontsteking en mijn temperatuur liep op tot bijna 42 graden."

"Er werd serieus gevreesd dat ik het niet zou overleven, maar mijn vader die huisarts was wist toch aan penicilline te komen. De volgende dag was het gevaar geweken en ik herstelde vrijwel onmiddellijk."

Keer op keer verwonderden artsen zich weer over het snelle en complete herstel van patiënten, bij een breed scala aandoeningen. Van longontsteking tot wondinfecties, van wondroos tot gonorroe. Duidelijk is dat nu de voorraden ook beschikbaar worden voor burgers, de geneeskunde een nieuw tijdperk in gaat.