Generaal Winkelman, oud-opperbevelhebber van het Nederlandse leger, is terug in ons land. Via Weimar en Brussel is hij teruggevlogen uit krijgsgevangenschap in Oost-Duitsland. Wilhelmina heeft hem ontvangen op haar landgoed buiten Breda.

Winkelman was in mei 1940, na de vlucht van het koningshuis en de regering, de hoogste vertegenwoordiger van het gezag in Nederland. Het was in die hoedanigheid dat hij zijn handtekening zette onder de capitulatie van ons land. Winkelman zag geen andere optie na de Duitse dreiging om na Rotterdam nog meer steden te bombarderen.

"Het vreemde was", zei zijn secondant Van Voorst tot Voorst over dat moment, "dat we eerst niet wisten wat te doen. Wat doet men als men wil capituleren? Wij hadden daar nooit les in gehad."

Winkelman deed het door een radiotoespraak te houden waarin hij de overgave van het land bekendmaakte. "Wij hebben de wapens moeten neerleggen omdat het niet anders kon", redeneerde Winkelman. "Onze soldaten hebben gestreden met een moed die onvergetelijk zal blijven, maar de strijd was te ongelijk."

Wapenstilstand

De Duitsers ontboden hem daarop in een school in het Zuid-Hollandse Rijsoord, waar de voorwaarden werden besproken. Hoewel de Duitse generaal Von Küchler daarbij zeer lovend was over de Nederlandse inzet ("Met achting zullen onze soldaten hun tegenstanders in gedachten houden") hield Winkelman zijn poot stijf op bepaalde onderwerpen.

Zo kon hij niet toezeggen dat gevluchte legeronderdelen, zoals vliegtuigen of marineschepen, de strijd tegen Duitsland zouden staken. "Wij zijn niet in vrede, wij sluiten alleen maar wapenstilstand met de troepen die nu in Nederland zijn", was zijn redenering. "Wat daarbuiten is, staat buiten mijn bemoeienis."

Anjerdag

Winkelman mocht na de capitulatie op vrije voeten blijven, om de demobilisatie in goede banen te leiden. Enkele weken later werd hij echter alsnog opgepakt, omdat hij op prins Bernhards verjaardag demonstratief een felicitatieregister tekende op Paleis Noordeinde.

Die dag, de eerste koninklijke feestdag van de bezetting, hadden meer mensen aangegrepen om trouw te betuigen aan de koningin. Er werd gevlagd, men liep met oranje kleren, er werden bloemen geplaatst bij Oranje-standbeelden. Men vierde Anjerdag, naar de bloem die Bernhard vaak in zijn knoopsgat droeg.

De bezetter nam de actie hoog op. Winkelman had de demobilisatie verstoord en afspraken met de Duitsers geschonden. Hij werd van zijn bed gelicht en verdween in krijgsgevangenschap.

Kasteel, spa, kamp

Winkelman is de afgelopen vijf jaar vastgehouden op verschillende plekken, zoals een kasteel en een spahotel, maar ook een desolaat kamp. Een week geleden werd hij diep in Duitsland bevrijd door de Russen, samen met andere generaals uit bijvoorbeeld Polen, Frankrijk en België.

Van Voorst tot Voorst zegt dat men in maart al op de bevrijding anticipeerde. "We begonnen Russisch te leren van een Franse soldaat die in Rusland was geboren. De Russische vloedgolf kwam echter 100 kilometer van de vesting tot staan. We moesten dus wachten."

Twee dagen nadat er op 9 mei een Sovjetverkenner was langsgekomen, ging het snel. "Er werd plotseling luchtalarm gegeven ter inleiding van de mededeling dat wij binnen een uur gereed moesten zijn voor de afmars. Een Amerikaanse Rode Kruiscolonne was aangekomen en wij verlieten de vesting, de vrijheid tegemoet."