Dalende migratiecijfers Italië: succes voor 'Methode Meloni'?

In de eerste maanden van dit jaar arriveerden er fors minder migranten in Italië dan in dezelfde periode vorig jaar. Goed nieuws voor premier Giorgia Meloni, die dit in aanloop naar de Europese verkiezingen als een overwinning claimt. Deskundigen bevestigen dat de cijfers dalen, maar wijzen ook op de schaduwkant.

Sinds begin dit jaar arriveerden bijna 19.500 migranten via de Middellandse Zee in Italië. In dezelfde periode vorig jaar stond dat aantal op ruim 47.700. Dat is een daling van bijna 60 procent. Het lijkt steeds minder migranten te lukken om vanuit Tunesië de oversteek naar Italië te maken.

Meloni en haar rechts-conservatieve partij schrijven de afname onder andere toe aan het succes van de 'Methode Meloni': alles op alles zetten om de migratie terug te dringen. Afgelopen zomer reisden Meloni, Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en premier Mark Rutte naar Tunesië om afspraken te maken met de Tunesische president Saied. In die Tunesiëdeal kreeg Saied honderden miljoenen euro's in ruil voor het tegenhouden van migranten in zijn land.

Er komen dus minder bootjes aan in Italië, maar het is nog te vroeg om conclusies te trekken: de zomer moet nog beginnen. Andrew Geddes, hoogleraar aan de European University Institute en directeur van het Migration Policy Center in Florence, wijst er bovendien op dat cijfers niet alles zeggen. "Ja, de migratiecijfers dalen, dus de Italiaanse autoriteiten noemen de deal een succes. Maar we horen ook alarmerende berichten over repressie van migranten in Tunesië: situaties die niet bij de waarden van de Europese Unie passen. In dat opzicht kun je vraagtekens zetten bij dat succesverhaal."

EU-correspondent Saskia Dekkers reisde vorig jaar naar Tunesië, voordat de deal werd gesloten:

Dat minder mensen via Tunesië naar Europa reizen, betekent niet dat er minder migranten zijn, benadrukt Geddes. "Ze verblijven nu noodgedwongen op een andere plek, namelijk Tunesië. En dan is het belangrijk om de mensenrechtensituatie daar goed in de gaten te houden."

Migranten in de woestijn

Kort nadat de deal werd gesloten afgelopen juli, kwamen er berichten naar buiten over migranten die waren omgekomen in de Libische woestijn, net voorbij de grens met Tunesië. Alles wees erop dat Tunesische veiligheidstroepen de migranten met geweld de grens over hadden gezet en in de woestijn hadden achtergelaten zonder water of voedsel. Enkele maanden later weigerde Saied een delegatie van het Europees Parlement toe te laten, waardoor de deal op losse schroeven kwam te staan.

Geddes plaatst nog een andere kanttekening bij dit soort deals: ze geven veel macht aan het partnerland, dus ook aan autoritaire regimes als dat van Saied. "Je zou het 'migratie als wapen' kunnen noemen. Landen kunnen migratie als pressiemiddel gebruiken voor eigen gewin, bijvoorbeeld voor extra financiële steun. Ze hebben die macht omdat ze weten dat EU-lidstaten gevoelig zijn voor de migratiekwestie."

Inmiddels roert ook de Tunesische bevolking zich. Eerder deze maand protesteerden honderden Tunesiërs in de stad Jebeniana vanwege de vele migranten uit Sub-Sahara-Afrika die daar zijn gestrand. Onder anderen olijfboeren zeggen last te hebben van migranten die in provisorische kampen op hun plantages verblijven.

Verkiezingen

Toch zijn, met nog acht dagen te gaan tot de Europese verkiezingen, de Italiaanse migratiecijfers koren op de molen voor Meloni en haar partij. Met de campagneleus 'Italië verandert Europa' wil Meloni laten zien dat wat zij doet in Italië, ook in het Europees Parlement kan werken. En die boodschap lijkt over te komen: zowel gematigde als radicaal-rechtse politici in het Europees Parlement willen graag met haar samenwerken.

Maar ook binnen de Italiaanse grenzen stroken Meloni's beloftes niet volledig met de praktijk, zeggen onder andere hulporganisaties. Migranten die Italië weten te bereiken, maar geen recht hebben op asiel, moeten zo snel mogelijk per vliegtuig worden teruggestuurd naar hun land van herkomst. Maar bij de meesten gebeurt dit niet: vorig jaar werd slechts 14 procent van de afgewezen asielzoekers op een vliegtuig gezet. De rest zwerft rond in Italië, op zoek naar zwart werk, of zet de reis voort naar West-Europese landen, zoals Frankrijk. België en Nederland.

"Ze worden niet opgesloten of vastgehouden", zegt Silvia Carrozzo, adjunct korpschef van de vreemdelingenpolitie. "Ze krijgen te horen dat ze het land moeten verlaten, maar uiteraard komen ze die verplichting niet altijd na."